ნილს ფერლინი (1898-1961) – პოეტი კარლსტადიდან

1898 წელს, შვედეთის ყველაზე მზიან ქალაქში, კარლსტადში, დაიბადა შვედი პოეტი და ლირიკოსი ნილს აინარ ფერლინი. პოეტის მამა, იოჰან ალბერტ ფერლინი, პროფესიით ჟურნალისტი იყო და 19 წლის განმავლობაში მუშაობდა ახალი ვერმლანდის გაზეთის (Nya Wermlands-Tidningen) რედაქტორად. მოგვიანებით მიიღო შეთავაზება მთავარი რედაქტორის პოსტზე ახლად შექმნილ გაზეთ ბერისლაგენში, სადაც 1908-1909 წლებში მოღვაწეობდა. კომპანია, რომელიც გაზეთებს გამოსცემდა 1909 წლის გაზაფხულზე გაკოტრდა. ამ ინციდენტიდან მალევე, ნილს ფერლინის მამა, გარდაცვლილი იპოვეს მდინარე კლარელვენში. ლირიკოსის დედა, ელინ ნატალია (ქალიშვილობის გვარი ანდერსონი) ლიტერატურის დიდი მოყვარული იყო. ნილს ძალიან უყვარდა დედა და რამდენიმე პოემაც კი მიუძღვნა. პოეტს ორი და ჰყავდა – ლიზა და რუთი.

ნილს ფერლინი 10 წლამდე მშობლიურ კარლსტადში ცხოვრობდა. როდესაც მამა სამუშაოდ ახალ გაზეთში გადავიდა, ოჯახი ფილიპსტადში გადასახლდა. 1915 წელს გაემგზავრა სტოკჰოლმში, სადაც თავის ბიძასთან ცხოვრობდა. ერთ წელში მთელი ოჯახი გადმოვიდა სტოკჰოლმში და ამ დროიდან, ფაქტობრივად, დაიწყო მისი კარიერა. ახალგაზრდობაში მან რამდენიმე პროფესია გამოიცვალა, იყო მეზღვაური, მემონტაჟე, ყინულის მჭრელი (პროფესია, რომელიც მაცივრის გამოგონებამ გააქრო. ყინულისმჭრელები გაყინული მდინარეებიდან და ტბებიდან ჭრიდნენ ყინულის ბლოკებს და ყუთებში აწყობდნენ, რათა შემდგომ საკვები ცივად შეენახათ), დამხმარე წიგნის მაღაზიაში, მეტორფე, მჭედელი, ქვანახშირის მუშა, კურატორი, ტყის მჭრელი, მებაღე, გადამზიდავი კომპანიის მფლობელი. პერიოდულად ნილს ფერლინი მსახიობიც იყო.  

ფერლინის ქანდაკება ფილიპსტადში

ამ გამოცდილებამ ლირიკოსს მისცა საშუალება, ეწერა სხვადასხვა საკითხებზე, ისე რომ ყველასაგან გამორჩეული ყოფილიყო. მისი მნიშვნელოვანი პოეტური დებიუტი 1939 წელს შედგა და მაშინვე მოიპოვა აღიარება. ავტორის მარტივი მაგრამ დახვეწილი ნამუშევრები, შვედურ ლიტერატურაში შევიდა, როგორც “ყოველდღიური ტონი” (Hverdagstone). ის არ ერიდებოდა ჟარგონების გამოყენებასაც კი. ნილს ფერლინის დაწერილ ყოველ სტრიქონს საკმაოდ მძაფრი, პერსონალური, კონტაქტი გააჩნია მკითხველთან. მის ლექსებში იგრძნობა, როგორც მელანქოლია, ისე პესიმიზმი, თუმცა ამის მიუხედავად, პოეტი ყველაფერს იუმორით უყურებს.

 

კონგსბერგული დახრა

კონგსბერგული დახრა, ან Kongsbergknekk თხილამურებით ხტომის ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული სტილი იყო რომელიც კონგსბერგში, ნორვეგიაში 1920-იანი წლების დასაწყისში განვითარდა იაკობ თულინ ტამსის და სიგმუნდ რუუდის მიერ, რომლებმაც ახალ პოზაში – უფრო წინ გადახრილებმა დაიწყეს ხტომა, ვიდრე იქამდე იყო მიღებული, თუმცა ეს ხტომა ხასიათდებოდა თავისებური “ჩატეხვით” თეძოებთან , მკლავები გვერდზე იყო გაწეული, ან ზემოთ აწეული.

 

kongbergsknekken – norsk bergverksmuseum

ყველაზე ცნობილ მხტომელთა შორის, რომლებიც კონგსბერგის ტექნიკას იყენებდნენ, იყვნენ ბირგერ რუუდი, კორე ვალბერგი, ალფ ანდერშონი და სვენ სელონგერი. ასევე კალრ ჰოველსენიც, რომელიც ა.შ.შ.-ში ცხოვრობდა და 1905 წლიდან 1922 წლამდე და იქ სათხილამურო სპორტის პიონერი გახლდათ, “ჩატეხილი” თეძოებით ხტებოდა. იგივე ტექნიკა გამოიყენა სეპ ბრადიმ, როდესაც იგი 1939 წელს პირველი ადამიანი გახდა, რომელიც 100 მეტრზე შორს გადახტა.

სეპ ბრადი – ავსტრიელი მხტომელი და ალპინისტი

კონგსბერგული სტილით ხტომა იქამდე იყო პოპულარული, სანამ 50-იან წლებში იგი ე.წ. “ფინურმა სტილმა” არ ჩაანაცვლა.

თავის მხრივ, ამ “ფინური სტილის” გამოყენება პირველად შვეიცარიელმა ანდრეას დეშერმა დაიწყო 1950-ან წლებში. მხტომელს ხელები სხეულთან ახლოს ჰქონდა მიტანილი და წინ გასწორებული ზურგით იყო გადახრილი. ისტორიის მანძილზე ამ სტილს არაერთი სახელი ჰქონდა: როგორც დეშერის, ისე ვინდიხის სტილი, ასევე თევზის სტილი, რაც ეხება სახელ”ფინურ სტილს”, ეს სახელი ნორვეგიაში იყო გავრცელებული, რადგან ფინელი მხტომელები ერთ-ერთი პირველები იყვნენ, ვინც აქტიურად იყენებდა ამ დგომას.

ანდრეას დეშერი