ნილს ფერლინი (1898-1961) – პოეტი კარლსტადიდან

1898 წელს, შვედეთის ყველაზე მზიან ქალაქში, კარლსტადში, დაიბადა შვედი პოეტი და ლირიკოსი ნილს აინარ ფერლინი. პოეტის მამა, იოჰან ალბერტ ფერლინი, პროფესიით ჟურნალისტი იყო და 19 წლის განმავლობაში მუშაობდა ახალი ვერმლანდის გაზეთის (Nya Wermlands-Tidningen) რედაქტორად. მოგვიანებით მიიღო შეთავაზება მთავარი რედაქტორის პოსტზე ახლად შექმნილ გაზეთ ბერისლაგენში, სადაც 1908-1909 წლებში მოღვაწეობდა. კომპანია, რომელიც გაზეთებს გამოსცემდა 1909 წლის გაზაფხულზე გაკოტრდა. ამ ინციდენტიდან მალევე, ნილს ფერლინის მამა, გარდაცვლილი იპოვეს მდინარე კლარელვენში. ლირიკოსის დედა, ელინ ნატალია (ქალიშვილობის გვარი ანდერსონი) ლიტერატურის დიდი მოყვარული იყო. ნილს ძალიან უყვარდა დედა და რამდენიმე პოემაც კი მიუძღვნა. პოეტს ორი და ჰყავდა – ლიზა და რუთი.

ნილს ფერლინი 10 წლამდე მშობლიურ კარლსტადში ცხოვრობდა. როდესაც მამა სამუშაოდ ახალ გაზეთში გადავიდა, ოჯახი ფილიპსტადში გადასახლდა. 1915 წელს გაემგზავრა სტოკჰოლმში, სადაც თავის ბიძასთან ცხოვრობდა. ერთ წელში მთელი ოჯახი გადმოვიდა სტოკჰოლმში და ამ დროიდან, ფაქტობრივად, დაიწყო მისი კარიერა. ახალგაზრდობაში მან რამდენიმე პროფესია გამოიცვალა, იყო მეზღვაური, მემონტაჟე, ყინულის მჭრელი (პროფესია, რომელიც მაცივრის გამოგონებამ გააქრო. ყინულისმჭრელები გაყინული მდინარეებიდან და ტბებიდან ჭრიდნენ ყინულის ბლოკებს და ყუთებში აწყობდნენ, რათა შემდგომ საკვები ცივად შეენახათ), დამხმარე წიგნის მაღაზიაში, მეტორფე, მჭედელი, ქვანახშირის მუშა, კურატორი, ტყის მჭრელი, მებაღე, გადამზიდავი კომპანიის მფლობელი. პერიოდულად ნილს ფერლინი მსახიობიც იყო.  

ფერლინის ქანდაკება ფილიპსტადში

ამ გამოცდილებამ ლირიკოსს მისცა საშუალება, ეწერა სხვადასხვა საკითხებზე, ისე რომ ყველასაგან გამორჩეული ყოფილიყო. მისი მნიშვნელოვანი პოეტური დებიუტი 1939 წელს შედგა და მაშინვე მოიპოვა აღიარება. ავტორის მარტივი მაგრამ დახვეწილი ნამუშევრები, შვედურ ლიტერატურაში შევიდა, როგორც “ყოველდღიური ტონი” (Hverdagstone). ის არ ერიდებოდა ჟარგონების გამოყენებასაც კი. ნილს ფერლინის დაწერილ ყოველ სტრიქონს საკმაოდ მძაფრი, პერსონალური, კონტაქტი გააჩნია მკითხველთან. მის ლექსებში იგრძნობა, როგორც მელანქოლია, ისე პესიმიზმი, თუმცა ამის მიუხედავად, პოეტი ყველაფერს იუმორით უყურებს.

 

Sólstafir

1995 წელს, ისლანდიის დედაქალაქ რეიკიავიშკი, სამმა მეგობარმა ბენდი Sólstafir (სოულსტავირ) ჩამოაყალიბა. მუსიკალური ჯგუფის თავდაპირველი შემადგენლობა შემდეგი იყო: ადალბიორნ “ადი” ტრიგვასონი(გიტარა და ვოკალი), ჰალდორ ეინარსონი (ბასი) , გუდმუნდურ “გუმმი” ოული პაულმასონი (დრამები) . იმავე წელს ჩაწერეს პირველი დემო ალბომი Í Norðri და თავისი ხარჯებით გამოსცეს კასეტის სახით, თანაც ლიმიტირებული რაოდენობით – მხოლოდ 100 ცალი. ერთი წლის შემდეგ Sólstafir-მა პირველი EP Til Valhallar გამოსცა, რომელმაც ისლანდიელი მსმენელის მოწონება დაიმსახურა და ბენდს მეტი პოპულარობა და აღიარება მოუტანა. 1997 წელს ბენდი დატოვა ჰალდორ ეინარსონმა და ის სვავარ აუსტმანმა ჩაანაცვლა. ახალ წევრთან ერთად 2002 წელს ჩაიწერა სტუდიური ალბომი Í blóði og anda. 2004 წლისთვის ჯგუფი საკმაოდ პოპულარული იყო ევროპულ ანდეგრაუნდ მსენელებში. იმავე წელს დანიაში გამართეს კონცერტი, რომელიც პირველი იყო ისლანდიის გარეთ. ყველა ზემოთხსენებული ჩანაწერი ვიკინგური და ბლექ მეტალის ელემენტებით იყო გაჯერებული. შეიძლება ითქვას, რომ ამ ალბომებმა ბენდის საერთაშორისო წარმატება ვერ განაპირობა. Sólstafir-ის  შემდეგი ალბომი 2005 წელს გამოვიდა, თუმცა მანამდე ორი დემო ჩაიწერა:  Promo Tape September 1997 და Black Death. ახალი სტუდიური ალბომის სახელწოდება ერთადერთია, რომელიც ინგლისურენოვანია  – Masterpiece of Bitterness. ეს ალბომი საინტერსო იმითაა რომ ბენდმა სრულებით შეცვალა ჟანრი და ბლექ მეტალიდან პოსტ-მეტალზე გადავიდა, მათ კიდევ ერთი ახალი წევრი შეემატა – სეთოურ მარიუს სეთოურსონი (გიტარა) და რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია საერთაშორისოდ ცნობილ ლეიბლთან Spikesfarm Records-თან გააფორმა კონტრაქტი. ამ ალბომის შემდეგ, ფაქტობრივად, Sólstafir-ის  პოპულარობა ნელ-ნელა საერთაშორისოდაც გაიზარდა. ოთხი წლის შემდეგ გამოვიდა ალბომი Köld, რომელშიც უკვე პოსტ-მეტალთან პროგრესიული მეტალიც გხვდება და  დღემდე მათ ერთ-ერთ საუკეთესო მუსიკალურ აქტად მიიჩნევა, რაზეც სხვადასხვა კრიტიკოსების დადებითი შეფასებები მეტტყველებს. . 2011 წელს კი გამოვიდა პირველი სინგლი Fjara, რომლის მუსიკალური კლიპი ისლანდიურმა კინოწარმოების კომპანიამ Don’t Panic Films-მა გადაიღო და ძალიან დიდი სიმპათია დაიმსახურა როგორც ვიდეომ,  ისე მუსიკამ.

Sólstafir – Fjara

2011 წელს Sólstafir-მა ახალ ლეიბლთან Season of Mist-თან გააფორმა ხელშეკრულება. ეს ფრანგული ხმისჩამწერი სტუდია 100-ზე მეტ მსოფლიოში ცნობილ ბენდთან თანამშრომლობს, კერძოდ Mayhem, ABBATH, Arcturus, Solefald, Watain, Kampfar და ა.შ. (ძირითადად ექსტრემული მეტალის წარმომადგენლებთან). მათი მხარდაჭერით გამოვიდა ახალი ალბომი Svartir Sandar. ამ ალბომმაც დადებითი შეფასება დაიმასხურა და ცნობილმა მუსიკალურმა საიტმა Allmusic.com-მა 4/5 ვარსკვლავით შეაფასა.

ადალბიორნ ტრიგვასონი

2014 წელს გამოვიდა ბენდის ბოლო სტუდიური ალბომი Ótta. ამ ჩანაწერმა დადებითი შეფასება მიიღო Metal Storm-ისგან (8/10)  და Exclaim! -ისაგან (8.3/10).

2015 წელს ბენდი დატოვა ჯგუფის ერთ-ერთმა დამფუძნებელმა გუდმუდნურ პაულმასონმა. 2015 წლის იანვარში Sólstafir-მა ფეისბუქის გვერდზე დაპოსტა, რომ პაულმასონი არ შეუერთდებოდა ბენდს ევროპულ ტურში, რასაც პერსონალური მიზეზებით ხსნიდნენ. გუდმუნდურმა განაცხადა, რომ ის ბენდიდან ძალით გამოაგდეს და ჩამოაშორეს მთელი ცხოვრების შემოქმედებას.

სიმღერების ძირითადი ნაწილი ისლანდიურ ენაზეა შესრულებული. 5 სტუდიური ალბომიდან მხოლოდ 9 სიმღერაა ინგლისურ ენაზე. მათი ლირიკული თემა დატვირთულია ემოციებით მელანქოლიურ-დეპრესიულ განწყობას გამოხატავს.

გუდმუნდურ პაულმასონი

Ihsahn – იშანი

იშანი (Ihsahn), ნორვეგიული ბლექ მეტალის ერთ-ერთი პიონერი და მუსიკის დიდი ნოვატორი დაიბადა 1975 წლის 10 ოქტომბერს ნორვეგიის პატარა ქალაქ ნოტოდენში. მისი ნამდვილი სახელია ვეგარდ სვარე თვაითანი. ფსევდონიმის წარმოშობა უცნობია ერთ-ერთი ინტერვიუში 2009 წელს მუსიკოსმა თქვა: “ვფიქრობ, დედამიწაზე მხოლოდ სამი ადამიანია, რომელმაც იცის მნიშვნვნელობა და მე მინდა რომ ეს ასე დარჩეს. სერიოზული არაფერია. უბრალოდ ეს არის ის, რასაც საიდუმლოდ ვინახავ მრავალი წელია(იცინის)”.იშანის სახელი დაკავშირებულია ნორვეგიულ ბლექ მეტალთან,რომლის ერთ-ერთი ყველაზე გამორჩეული შემსრულებელია. ის არის მულტი-ინსტრუმენტალისტი და უკრავს გიტარაზე, ბასზე, კლავიშებზე, დრამებზე. შვიდი წლის ასაკიდან უკრავდა ფორტეპიანოზე, ხოლო გიტარაზე ათიდან. უკვე ცამეტი წლისამ  ბენდში დაკვრა დაიწყო, რომელიც შემდგომ ცნობილი გახდა როგორც “Emperor” -ი.

1992 წელს ემპერორმა ჩაწერა პირველი EP, “As the Shadows Rise”, რომელიც 1994 წლამდე არ გამოსულა. ჩანაწერი, მხოლოდ ათწუთიანი იყო და სამ სიმღერას შეიცავდა. ამის შემდეგ იმავე წელს გამოდის ახალი ალბომი სახელად “In the Nightside Eclipse“, რომელიც დღემდე აღიარებულია, როგორც ბლექ მეტალის სცენის ერთ-ერთი ყველაზე გავლენიანი ალბომი. ამ დროს იშანი, მხოლოდ 17 წლისაა. როგორც ცნობილია, თავდაპირველად, ის იყენებდა ფსევდონიმს იგს (Ygg), რომელიც, ალბათ, სკანდინავიური მითოლოგის მითიურ ხეს – იგდრასილს(Yggdrasil) უკავშირდება. თავდაპირველად ემპერორი, ისევე როგორც ყველა სხვა ბლექ მეტალ ბენდი, იყენებდა სასცენო მაკიაჟს, რომელსაც კორპსფეინთი ეწოდება (დამახასიათებელი თეთრი  და შავი გრიმი), თუმცა 1993 მათ შეწყვიტეს მაკიაჟის გამოყენება და მიზეზად დაასახელეს მისი გაუფასურება და იმ იდეის დაკარგვა, რაც მას ახლდა.  ემპერორმა 2001 წლამდე იარსება და ოთხი ალბომი ჩაწერა, რითიც დაამთავრა ახალი მუსიკის შექმნა.  თუმცა 2005-2007 და 2013-2014 წლებში კვლავ აღდგა, მხოლოდ საკონცერტო ტურებისთვის.(ბენდმა 500000 ათასზე მეტი ჩანაწერი გაყიდა) ემპერორამდე უფრო ადრე იშანი უკრავდა ბენდში “Thou Shalt Suffer“, რომელიც 1990 წელს ჩამოყალიბდა, თუმცა მან მალევე დატოვა  ეს ბენდი და მთელი ყურადღება ემპერორისკენ მიმართა.  1995 წელს ვეგარდი სინთეზატორზე უკრავს ალბომში “Blood Must be Shed“, რომელიც ჯგუფმა “Zyklon-B“-მ  გამოუშვა.

თავის ცოლთან ირიელთან ( ჰეიდი სულბერგ თვაითანი) ერთად 1998 წელ, იშანმა შექმნა ჯგუფი სახელად “Peccatum” -ი, რომელიც მრავალ ჟანრს მოიცავდა და ექსპერიმენტალურ ხასაითს ატარებდა. პარალელულად იშანი ემპერორში დაკვრას განაგრძობდა, თუმცა მისი დაშლის შემდეგ მთელ დროს მხოლოდ პეკატუმს უთმობდა და გამოსცა 3 სრული ალბომი და 2 EP.

2002 წელს იშანმა თავისი ქალაქისგან მიიღო პრიზი (“Notodden Kommunes Kulturpris“), როგორც ნოტოდენის დამსახურებული მკვიდრი, შესანიშნავი არტისტი, მუსიკის მასწავლებელი და მთელს მსოფლიოში ცნობილი.

2006 წელს დაიშალა პეკატუმი და იშანმა ხელი მიჰყო სოლო კარიერას, რომელიც, ჩემი აზრით და არა მარტო, მისი შემოქმედების ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ნაწილია (მიუხედავად იმისა, რომ ემპერორი უფრო ცნობილი მოვლენაა). მან თავისი სახელის, იშანის, ქვეშ გამოსცა 5 სტუდიური ალბომი ესენია: “The Adversary” (2006) , “angL” (2008),  “After” (2010), “Eremita” (2012), “Das Seleenbrechen” (2013) ამა წლის 9 აპრილისთვის დაგეგმილია მისი მეექვსე ალბომის “Arktis” – ის გამოშვება. ყველა ზემოთხსენებული ალბომი არის პროგრესიული მეტალისა და ბლექ მეტალის ნაზავი, რომლებშიც მრავლად გვხვდება სხვადასხვა ექსპერიმენტებიც.

იშანის ცოლი არის და აინარ სულბერგისა, რომელიც არის ცნობილი ნორვეგიული პროგრესიული მეტალ ბენდის ლეპრუსის (Leprous) ვოკალისტი. სწორედ ლეპრუსის წევრები იყვნენ იშანის ლაივ ბენდი, რომლებმაც მასთან ერთად დაუკრეს “Wacken Open Air” -ზე.

იოუჰანეს სვეინსონ კიარვალი – მეთევზეობიდან სახალხო არტისტამდე

  ჩრდილოეთში მდებარე პატარა კუნძულ ისლანდიაზე, რომლის ხსენებაზე ქართველ მკითხველს მხოლოდ გეიზერები, ბიორკი და ახლა უკვე Sigur Rós-იც ახსენდება, 1885 წლის 15 ოქტომბერს დაიბადა იოუჰანეს სვეინსონ კიარვალი, ისლანდიის ერთ-ერთი ყველაზე გამოჩენილი მხატვარი.  ყველა ქვეყანას ჰყავს თავისი საყვარელი არტისტი, იტალიას – ლეონარდო და ვინჩი, ესპანეთს – ველასკესი და ა.შ. ისლანდიელთათვის კი ასეთი სწორედ იოუჰანესი გახლავთ, რომელსაც უდიდესი ადგილი უკავია ისლანდიის კულტურის ისტორიაში.

 იოუჰანეს კიარვალი დაიბადა ცამეტშვილიან ოჯახში,  რომელიც გაუსაძლის სიღარიბეში ცხოვრობდა. როდესაც ხუთი წლის შესრულდა, მშობლებმა გააშვილეს.  დედობილმა და მამობილმა ბიჭი კარგად აღზარდეს,  სურდათ, რომ იგი გამოჩენილი ბიზნესმენი გამხდარიყო. თუმცა მათი იმედები არ გამართლდა, ამის სანაცვლოდ ხელოვანი 27 წლამდე უბრალო მეთევზედ მუშაობდა და ამავდროულად მთელ  თავისუფალ დროს  ხატვას უთმობდა. საბაზისო  სამხატვრო განათლება იოუჰანესმა ისლანდიის ერთ-ერთი პირველი მხატვრის, აუსგრიმურ იოუნსონისგან მიიღო. იოუჰანესს არ ჰქონდა საშუალება სწავლა გაეგრძელებინა, თუმცა მეთევზებიისა და ისლანდიის შრომის კონფედერაციის ფინანსური დახმარებით დანიის სამეფო სამხატვრო აკადემიაში   ჩაირიცხა (ამ პერიოდში ისლანდია დანიის მმართველობას ექვემდებარებოდა), რომელიც წარჩინებით დაასრულა.  კოპენჰაგენში ცხოვრებისას იოუჰანესი გაეცნო მხატვრობის სხვადასხვა მიმართულებებს: იმპერსიონიზმს, ექსპრესიონიზმსა და კუბიზმს. მოგვიანებით მან იმოგზაურა საფრანგეთსა და იტალიაშიც.

  წლების განმავლობაში კიარვალი განუწყვეტლივ ხატავდა, ზამთარში სტუდიას და საცხოვრებელ ადგილს ქირაობდა რეიკიავიკში და შეუჩერებლად მუშაობდა. თბილ სეზონებზე კი ისლანდიის ჩრდილოეთში მიემგზავრებოდა, სადაც ადგილობრივი ფერმერის ნებართვით ზღვის სანაპიროზე კარავში ცხოვრობდა. მოგვიანებით  ფერმერმა იოუჰანესს პატარა ქოხი აუშენა, რომელიც მთელი ცხოვრების მანძილზე მხატვრის ერთადერთი საკუთრება იყო.

     ისლანდიის ჩრდილო-აღმოსავლეთში მდებარე ქოხი,  რომელშიც  მხატვარი ზაფხულობით   ცხოვრობდა

  იოუჰანესი ძირითადად პეიზაჟებს ხატავდა. ამის გამო წარსულში ბევჯერ გააკრიტიკეს, თუმცა მისი პეიზაჟები საკმაოდ ღრმა შინაარსს ატარებდა. მათში ჩადებული იყო ის გრძნობები და გარემო, რომლებიც ისლანდიურ სოფლებს ახასიათებდა.  კიარვალის შემოქმედება ნაყოფიერი გამოდგა, მან დაგვიტოვა ათასზე მეტი ნახატი, რომლებიც სხვადასხვა მიმდინარეობებს აერთიანებს. ამ ნაშრომებში ვხვდებით, როგორც აბსურდულ ისე სიმბოლისტურ ელემენტებსაც. იოუჰანესი ხშირად თავის პეიზაჟებში ელფებს და მითოლოგიურ არსებებსაც წარმოგვიჩენს. აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ მხატვარი ცხოვრების ბოლო წლებში აბსტრაქციით იყო გატაცებული.

  ისლანდიელმა ხალხმა მიიღო და სიცოცხლეშივე დააფასა, საყვარელი შემოქმედი. ამას გარდა ის შვედეთის სამეფომაც დააჯილდოვა პრინცი ევგენის მედლით, რომელსაც მხოლოდ დამსახურებულ არტისტებს გადასცემენ.  იოუჰანესი გამოსახულია ისლანდიის 2000 კრონიან კუპიურაზე. ისლანდიის გამოჩენილმა მუსიკოსმა ბიორკმა კი მას ფლეიტაზე შერსრულებული ინსტრუმენტალური მუსიკა მიუძღვნა.

Björk – Jóhannes Kjarval